Kunstenaar: Peter Roovers
Locatie: Markt
In 1958 verrees ‘s lands eerste beeld van Wilhelmina als vorstin op de Markt te Geleen. dat hiermee weer eens een landelijke primeur had. Als koningin had ze de Waereldstjad al eerder bezocht, maar nu kwam ze dan in brons, om er voor altijd te blijven. Weliswaar niet op dezelfde plek. Oorspronkelijk geplaatst op de scheiding van Oude en Nieuwe Markt, heeft Hare Koninklijke Hoogheid door diverse herinrichtingen van het centrum alle hoeken van de Markt te zien gekregen. Maar uiteindelijk is haar in 1995 een, hopelijk definitieve, standplaats toebedacht vóór het oude deel van het stadhuis, waar ze vanaf een statige zuil streng maar beschermend op haar volk toe ziet.
Achtergrond
Het ‘Comité Huldeblijk Geleen’, opgericht om in 1957 het vierde eeuwfeest van de Heerlijkheid Geleen te vieren, had de plaatsing van een beeld, aangeboden door de burgerij aan het gemeentebestuur, in dat jaar gepland.
De keuze viel daarbij op een beeld van oud-vorstin Wilhelmina, hoewel er geen enkele relatie van de Heerlijkheid Geleen met het Oranje Huis bestond. Maar tijdens de regeerperiode van Wilhelmina (1898-1948) was Geleen van een agrarische gemeenschap uitgegroeid “tot het industriële en culturele centrum van de Westelijke Mijnstreek.” En dat werd met terechte trots als de nieuwe heerlijkheid Geleen, nu dan onder Wilhelmina, beschouwd. Ongetwijfeld heeft bij die zienswijze meegespeeld dat in die tijd de zeer Oranje gezinde burgemeester Van Banning in Geleen de scepter zwaaide.
En zo gingen de gedachten tenslotte uit naar een beeld van Wilhelmina, geflankeerd door een agrariër en een mijnwerker.
Beeldhouwer Peter Roovers (1902-1993) uit Heijen werd gevraagd voor de uitvoering van het kunstwerk te zorgen. Desgevraagd kreeg hij niet alleen toestemming van de oud-vorstin voor een dergelijk beeld, ze stemde er ook mee in voor de kunstenaar te poseren op paleis Het Loo.
Twee keer feest
De zaken liepen evenwel niet als gepland. Toen men in 1957 de herdenking vierde was het beeld nog niet klaar. Erger, tijdens de herdenkingsrede, 19 juli 1957, deelde drs. Smeets, hoofdarchivaris van het rijksarchief te Maastricht, mee dat men zich een jaar had vergist. Geleen was niet in 1557, maar in 1558 tot heerlijkheid verheven!
De Geleendenaren zouden geen Geleendenaren zijn als ze niet van de nood een deugd wisten te maken. Reeds na enkele sherry’s werd het slechte nieuws dan ook door goed nieuws verdrongen: de kunstenaar had natuurlijk intuïtief aangevoeld dat hij het beeld pas een jaar later hoefde te leveren. Volgend jaar zou het zeker klaar zijn, in het goede jaar dus, en zou er weer feest zijn. Met dat vooruitzicht werd het toch nog een genoeglijke receptie.
Op 16 juni 1958 was het dan zover dat Hare Majesteit Koningin Juliana het beeld kon komen onthullen. Het eerste monument dat ter ere van haar moeder in Nederland werd opgericht. De plaats was dus op de scheiding van Oude en Nieuwe Markt, daarmee de overgang van een Oude naar een Nieuwe Tijd symboliserend. Hier zou ze nu ‘voor altijd’ kunnen uitzien over het centrum van Geleen en het centrum van de macht, dat daar gevestigd is.
Waarmee de feestelijkheden die al in 1957 waren begonnen in 1958 konden worden afgesloten.
Het monumentwilhelmina 2
Aanvankelijk was gedacht aan een achthoekig waterbassin met op de acht vlakken ‘in eenvoudig reliëf’ iets over de geschiedenis van Geleen. In het bassin zou een fontein komen en een beeldengroep van drie personen, uitbeeldend prinses Wilhelmina, een landbouwer in gebukte en een mijnwerker in liggende houding, het geheel uit steen gekapt. Maar Roovers heeft uiteindelijk gekozen voor een triomfale opstelling: Wilhelmina als regerend vorstin op haar troon, geflankeerd door een agrariër met een zeis en een mijnbouwer met lamp en houweel. Het ruim twee meter hoge beeld staat op een vijf meter hoge zuil van graniet, die aan de onderkant is versierd met vier bronzen reliëfs met elk een fontein. De troon staat drie treden hoger dan de mannen, zodat de zittende vorstin er triomfaal boven uitsteekt, daarmee haar gezag symboliserend.
Dat alles geplaatst in een bassin van zeven meter diameter, gelijk dus aan de hoogte van het beeld zelf. Het bassin bestaat uit blokken natuurbeton, dat geglasstraald is. Het monument is niet alleen de trots van Geleen, maar ook van heel Nederland.
Symboliek
Beelden in het publieke domein hebben als functie de herinnering aan een geschiedkundig feit of persoon levendig te houden dan wel een artistieke sensatie op te roepen. In het eerste geval hebben ze ook een symboolfunctie.
Zoals gezegd was het vooral Van Banning die er voor Geleen heil in zag als de strijdbare vorstin hier beschermend over Geleen zou komen waken.Op de oorspronkelijke plaats tussen Oude en Nieuwe Markt richtte de blik van Wilhelmina zich dan ook richting stadhuis, zodat daar in elk geval niets mis kon gaan.
Op haar huidige plaats heeft ze mede uitzicht op de St. Augustinuskerk. En kan er dus helemaal niets meer misgaan in Geleen..Overigens, zo beweren fanatiekelingen, is haar blik nu nadrukkelijk naar het Oosten gericht, ofwel richting Rijksweg en Oud-Geleen.
Met de herindeling van 2001 in zicht ontwierpen tegenstanders uit die contreien dan ook een pamflet met een afbeelding van deze, nu zeer gebelgde vorstin, die woedend riep: “Kom neet aan Gelaen”. Zelfs ons dialect is ze machtig, wat zou Van Banning daar trots op zijn geweest.
Maar zij vond het in haar wijsheid toch maar beter de actievoerders niet ter wille te zijn. Ongetwijfeld heeft ze ook nu weer het beste met Geleen voor gehad.
Wiel Gielkens